Πυρετός στα παιδιά

Ο πυρετός αποτελεί το πιο συχνό σύμπτωμα για το οποίο προσκομίζεται ένα παιδί στον παιδίατρο ή στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων. Δεν αποτελεί νόσο, αλλά σύμπτωμα και μάλιστα ωφέλιμο, υπό την έννοια του ότι συνιστά απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού έναντι κάποιου παθογόνου.

Όμως, πέραν της ανησυχίας, ανορεξίας και κακής διαθέσεως  που ορισμένες φορές προκαλεί στο άρρωστο παιδί, ακόμη συχνότερα προκαλεί φόβο και άγχος στους γονείς. Το φαινόμενο της «πυρετοφοβίας» είναι ενίοτε τόσο έντονο (φόβος πυρετικών σπασμών ή άλλων νευρολογικών επιπλοκών που μπορεί να προκαλέσει ο πυρετός), ώστε καλείται συχνά ο παιδίατρος «να θεραπεύσει τον πυρετό», ενώ  η ορθή προσέγγιση είναι η αιτιολογική αντιμετώπισή του και όχι η αλόγιστη χρήση αντιπυρετικών φαρμάκων.

Ο πυρετός ορίζεται ως η παροδική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από τα φυσιολογικά όρια. Αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα πολλών νοσημάτων, συχνότερα λοιμώδους αιτιολογίας.

Παράγοντες που είναι δυνατό να επηρεάσουν τη θερμοκρασία του σώματος είναι η φυσική δραστηριότητα, το υπερβολικό ντύσιμο, το φαγητό, τα φάρμακα, η φάση του καταμήνιου κύκλου και η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Από τους περισσότερους συγγραφείς ως πυρετός γίνεται δεκτή η θερμοκρασία άνω των 38 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στο ορθό, άνω των 37,5 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στη στοματική, και άνω των 37,2 βαθμών Κελσίου όταν η μέτρηση γίνεται στη μασχαλιαία κοιλότητα.

Η μέτρηση της θερμοκρασίας από το στόμα και το ορθό πρέπει να αποφεύγεται στις ηλικίες 0-5 ετών. Οι μετρήσεις στη μασχάλη διαθέτουν σημαντική αξιοπιστία και αποτελούν πρακτικό τρόπο μέτρησης του πυρετού, έχοντας ως δεδομένο ότι η έντονη εφίδρωση επηρεάζει αρνητικά τις μετρήσεις. Μετά την άρση της κυκλοφορίας των υδραργυρικών θερμομέτρων από το εμπόριο χρησιμοποιούνται κυρίως τα ηλεκτρονικά ψηφιακά θερμόμετρα.

Σε πρόσφατες μελέτες βρέθηκε ότι τα θερμόμετρα δερματικής επαφής στο μέτωπο παρουσιάζουν τις πιο αντιφατικές μετρήσεις με εύρος 3 βαθμών Κελσίου ενώ η αστάθεια των μετρήσεων στα ωτικά θερμόμετρα είναι της τάξης των 2 βαθμών Κελσίου, καθιστώντας τα έτσι μη αποδεκτά στην κλινική πράξη.

Για την αντιμετώπιση του πυρετού απαιτείται πρώτα και κυρίως επαρκής ενυδάτωση και ελαφρά ένδυση προκειμένου να διευκολυνθεί η αποβολή θερμότητας. Το χλιαρό λουτρό βοηθά ελάχιστα στην πτώση της θερμοκρασίας υπό την προϋπόθεση ότι το παιδί δεν έχει ρίγος. Τα αντιπυρετικά φάρμακα (παρακεταμόλη, ιβουπροφαίνη, μεφαιναμικό οξύ) θα πρέπει να χορηγούνται εναλλάξ με φειδώ, δεδομένης της ευεργετικής δράσης του πυρετού στην καταπολέμηση του λοιμογόνου παράγοντα, αλλά και λόγω των δυνητικών ανεπιθύμητων ενεργειών που ενδέχεται να προκαλέσουν. Χορηγούνται όταν ο πυρετός είναι υψηλός (άνω των 38,5 βαθμών Κελσίου), προκειμένου να ανακουφιστεί ο ασθενής.

Ο πυρετός αρκετές φορές συνοδεύεται από ποικίλα συμπτώματα με κυριότερα το ρίγος, την εφίδρωση, την ταχυκαρδία, την ταχύπνοια και εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (υπνηλία, λήθαργος, διέγερση). Η εμφάνιση ρίγους (αίσθημα ψύχους, μυϊκός τρόμος, ωχρότητα δέρματος, κυάνωση άκρων-χειλέων) κατά την πορεία νόσου η οποία δεν χαρακτηριζόταν από αρχικό ρίγος μπορεί να υποδηλώνει επιπλοκή, υποτροπή ή επέκταση της αρχικής λοίμωξης.

Η  σοβαρότητα της υποκείμενης νόσου θα πρέπει να αξιολογείται κυρίως με βάση τη γενική κατάσταση του παιδιού και όχι με το κατά πόσον ανταποκρίνεται ο πυρετός στην αντιπυρετική αγωγή. Βρέφη ηλικίας κάτω των 3 μηνών με θερμοκρασία άνω των 38 βαθμών Κελσίου ανήκουν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για σοβαρή νόσο.

Η διατήρηση της κακής όψης του ασθενούς, ακόμη και μετά την πτώση του πυρετού, συνηγορεί υπέρ της αυξημένης σοβαρότητας της νόσου που προκαλεί τον πυρετό.

Το παιδί πρέπει να εκτιμάται από παιδίατρο όταν εμφανίζει συμπτώματα όπως είναι η απουσία δακρύων, η μειωμένη διούρηση, η εμφάνιση εξανθήματος (ιδίως όταν δεν εξαφανίζεται μετά από πίεση), όταν ο πυρετός διαρκέσει περισσότερο από 5 ημέρες και γενικά αν οι γονείς θεωρούν ότι η κατάσταση του παιδιού επιβαρύνθηκε ή ανησυχούν περισσότερο από την αρχή της νόσου.